Tilya Kari (Samarkand)
De minaret van de Tilya Kari madrassa (1646-60) in Samarkand draagt een patroon van het viervoudig patroon, maar zonder centrale achthoeken.
Het patroon is enkel opgebouwd uit vierkanten en zeshoekige bootvormen.
Het tweede applet toont stapsgewijs de opbouw van dit patroon.
timpaan
Ook elders op de gevel van de minaret vind je patronen van het viervoudig systeem.
Een bijzonderheid is het timpaan. In het lijnenpatroon herken je de vormen van het viervoudig patroon.
Maar: de ontwerper verkoos een lijnenpatroon dat symmetrisch is t.o.v. een verticale as door het midden van het timpaan boven een patroon dat gegenereerd wordt vanuit onderliggende veelhoeken.
Onder het raam staan twee, onderling correct geplaatste, zeshoekige tonnen, maar verder naar buiten sluiten deze verschillend op elkaar aan. Waar de middelste zeshoeken raken, overlappen de buitenste en laat men niet de zeshoeken maar de lijnpatronen binnen de zeshoeken raken aan elkaar.
- De twee middelste zeshoekige tonnen onder het raam zijn correct (rakend) geplaatst. De twee tonnen rechts overlappen elkaar. Het zijn niet de zeshoeken, wel de lijnpatronen binnen de zeshoeken die aan elkaar raken. Binnen het systeem van rakende veelhoeken kan dat niet.
- In het viervoudig systeem omringt men achthoeken met een ring van vijfhoeken. In deze vijfhoeken ontstaat een vijfhoekige lijnfiguur met de tip naar de achthoek. Maar dat is niet wat men hier doet. Men plaatst integendeel de lijnfiguren symmetrisch t.o.v. een verticale symmetrieas in het midden van het timpaan. Bij de oranje vijfhoekige lijnfiguren hoort geen passende onderliggende vlakvulling van elkaar rakende veelhoeken. Het lijnpatroon wordt verzelfstandigd. Onderaan ontstaan zo tussen de achthoeken figuren die totaal vreemd zijn aan het viervoudig systeem.
Vergelijk het verschil in de onderlinge schikking van de zeshoeken en de plaatsing van de vijfhoeken t.o.v. de achthoeken tussen het timpaan van de Tilya Kari (boven) en de Shir Dor (onder).
Beide gebouwen staan vlakbij elkaar op het Registan plein in Samarkand.
De Shir Dor werd gebouwd van 1619 tot 1639, de Tilya Kari was het laatste van de drie grote gebouwen op het Registan plein en werd gebouwd van 1646 tot 1660.
Het gaat zeker ook niet om een vergissing bij een 20e eeuwse restauratie.
Het patroon in de timpanen van beide madrassa's wordt niet gevormd door faience tegels, wel door het plaatsen van al dan niet gekleurde tegels in het metselwerk zelf.
Een historische foto van de Tilya Kari madrassa uit het begin van de 20e eeuw toont dan ook logischerwijze bovenaan een sterk beschadigd zwik, maar een intact timpaan.
